thumbnail

MATERI BAHASA JAWA KELAS VI SD ASAJ

MATERI BAHASA JAWA KELAS SD

Berdasarkan Kisi-Kisi Tryout 2024/2025


1. PRANATA BUDAYA JAWA TENGAH

Materi:

  • Sekaten: Upacara tradisional menyambut Maulid Nabi, ditandai dengan pasar malam dan gamelan sekati

  • Grebeg Maulud: Prosesi gunungan sebagai simbol berkah di Keraton Yogyakarta/Surakarta

  • Kirab Pusaka: Ritual membersihkan pusaka keraton (contoh: di Keraton Surakarta)

  • Upacara Wiwit: Tradisi petani sebelum panen padi

Contoh Soal:
"Sebutna 2 upacara adat ing Jawa Tengah sing nglibatake keraton!"
➤ Jawab: Grebeg Maulud, Kirab Pusaka


2. AKSARA JAWA (HANACARAKA)

Materi:

  • 20 Aksara Dasar: ꦲ (ha), ꦤ (na), ꦕ (ca), ꦫ (ra), dst.

  • Sandhangan:

    • Wulu (ꦶ) = i | Pepet (ꦼ) = e | Suku (ꦸ) = u

    • Contoh: ꦲꦤꦶ (hani) = "ani"

  • Pasangan: ꦤ꧀ꦢ (nda), ꦠ꧀ꦗ (tja)

Praktik:
Tulisen nganggo aksara Jawa: "Basa Jawa apik"
➤ Jawab: ꦧꦱꦗꦮꦄꦥꦶꦏ꧀


3. PIDHATO (SESORAH)

Struktur:

  1. Pambuka: Salam, perkenalan (Contoh: "Sugeng rawuh...")

  2. Isi: Materi pokok (gunakan basa krama)

  3. Panutup: Kesimpulan, pangapura

Contoh Metode:

  • Ekstemporan: Tanpa persiapan naskah

  • Naskah: Dibaca dari tulisan


4. PACELATHON (DIALOG)

Ragam Basa:

  • Ngoko: "Aku arep mangan"

  • Krama Alus: "Kula badhe nedha"

Aturan:

  • Gunakan krama alus untuk orang yang lebih tua

  • Contoh kalimat:
    "Kula nuwun, pinten jam menika?"
    ("Permisi, jam berapa sekarang?")


5. TEMBANG MACAPAT

Jenis & Watak:

  1. Pucung: Lucu/guyon

  2. Maskumambang: Sedih

  3. Kinanthi: Nasihat

Paugeran (Aturan):

  • Guru gatra: Jumlah baris (contoh: Dhandhanggula = 10 baris)

  • Guru wilangan: Jumlah suku kata per baris

  • Guru lagu: Vokal akhir baris

Contoh Tembang:
"Lir-ilir, lir-ilir tandure wis sumilir..." (Jenis: Pucung)


6. CRITA WAYANG (GATUTKACA GUGUR)

Tokoh Penting:

  • Gatutkaca (putra Bima & Arimbi)

  • Pusaka: Kunta Wijayandaru

  • Sumber cerita: Mahabharata

Sinopsis:
Perang Baratayuda antara Pandawa-Kurawa, Gatutkaca gugur melawan Adipati Karna.


MEDIA PEMBELAJARAN:

  1. Kartu flash aksara Jawa

  2. Video upacara adat (contoh: Grebeg Maulud)

  3. Rekaman tembang macapat

SOAL URAIAN BAHASA JAWA
TRYOUT 1 TAHUN PELAJARAN 2024/2025


1. PRANATA BUDAYA
*Sebutna 3 (telu) conto pranata adat/budaya ing Jawa Tengah!*
➤ Jawab: (Contone: Sekaten, Grebeg Maulud, Kirab Pusaka, Upacara Wiwit, dll.)


2. MACAPAT LAN AKSARA JAWA
Tulisen ukara iki nganggo aksara Jawa!
"Anak kuwi sinau basa Jawa"
➤ Jawab: (ꦲꦤꦏ꧀ꦏꦸꦮꦶꦱꦶꦤꦲꦸꦧꦱꦗꦮ)


3. PIDHATO
Sebutna kerangka (cengkorongan) nggawe teks pidhato kanthi urut!
➤ *Jawab:

  1. Pambuka (salam, perkenalan)

  2. Isi (materi pokok)

  3. Panutup (kesimpulan, pangapura)*


4. PACELATHON
Gundhula ukara iki nganggo basa krama alus!
"Aku arep mangan sega"
➤ Jawab: ("Kula badhe nedha sekul")


5. AKSARA JAWA
Wacanen lan terangna artine ukara aksara Jawa iki!
ꦩꦸꦭꦾꦤꦺꦴꦤꦶꦔꦿꦗꦏꦼꦠꦺꦴꦤ꧀
➤ Jawab: ("Mulyane negara katon" = Kamulyan negara katon/katelah")

LATIHAN


Subscribe by Email

Follow Updates Articles from This Blog via Email

No Comments