MATERI BAHASA JAWA KELAS SD
Berdasarkan Kisi-Kisi Tryout 2024/2025
1. PRANATA BUDAYA JAWA TENGAH
Materi:
Sekaten: Upacara tradisional menyambut Maulid Nabi, ditandai dengan pasar malam dan gamelan sekati
Grebeg Maulud: Prosesi gunungan sebagai simbol berkah di Keraton Yogyakarta/Surakarta
Kirab Pusaka: Ritual membersihkan pusaka keraton (contoh: di Keraton Surakarta)
Upacara Wiwit: Tradisi petani sebelum panen padi
Contoh Soal:
"Sebutna 2 upacara adat ing Jawa Tengah sing nglibatake keraton!"
➤ Jawab: Grebeg Maulud, Kirab Pusaka
2. AKSARA JAWA (HANACARAKA)
Materi:
20 Aksara Dasar: ꦲ (ha), ꦤ (na), ꦕ (ca), ꦫ (ra), dst.
Sandhangan:
Wulu (ꦶ) = i | Pepet (ꦼ) = e | Suku (ꦸ) = u
Contoh: ꦲꦤꦶ (hani) = "ani"
Pasangan: ꦤ꧀ꦢ (nda), ꦠ꧀ꦗ (tja)
Praktik:
Tulisen nganggo aksara Jawa: "Basa Jawa apik"
➤ Jawab: ꦧꦱꦗꦮꦄꦥꦶꦏ꧀
3. PIDHATO (SESORAH)
Struktur:
Pambuka: Salam, perkenalan (Contoh: "Sugeng rawuh...")
Isi: Materi pokok (gunakan basa krama)
Panutup: Kesimpulan, pangapura
Contoh Metode:
Ekstemporan: Tanpa persiapan naskah
Naskah: Dibaca dari tulisan
4. PACELATHON (DIALOG)
Ragam Basa:
Ngoko: "Aku arep mangan"
Krama Alus: "Kula badhe nedha"
Aturan:
Gunakan krama alus untuk orang yang lebih tua
Contoh kalimat:
"Kula nuwun, pinten jam menika?"
("Permisi, jam berapa sekarang?")
5. TEMBANG MACAPAT
Jenis & Watak:
Pucung: Lucu/guyon
Maskumambang: Sedih
Kinanthi: Nasihat
Paugeran (Aturan):
Guru gatra: Jumlah baris (contoh: Dhandhanggula = 10 baris)
Guru wilangan: Jumlah suku kata per baris
Guru lagu: Vokal akhir baris
Contoh Tembang:
"Lir-ilir, lir-ilir tandure wis sumilir..." (Jenis: Pucung)
6. CRITA WAYANG (GATUTKACA GUGUR)
Tokoh Penting:
Gatutkaca (putra Bima & Arimbi)
Pusaka: Kunta Wijayandaru
Sumber cerita: Mahabharata
Sinopsis:
Perang Baratayuda antara Pandawa-Kurawa, Gatutkaca gugur melawan Adipati Karna.
MEDIA PEMBELAJARAN:
Kartu flash aksara Jawa
Video upacara adat (contoh: Grebeg Maulud)
Rekaman tembang macapat
SOAL URAIAN BAHASA JAWA
TRYOUT 1 TAHUN PELAJARAN 2024/2025
1. PRANATA BUDAYA
*Sebutna 3 (telu) conto pranata adat/budaya ing Jawa Tengah!*
➤ Jawab: (Contone: Sekaten, Grebeg Maulud, Kirab Pusaka, Upacara Wiwit, dll.)
2. MACAPAT LAN AKSARA JAWA
Tulisen ukara iki nganggo aksara Jawa!
"Anak kuwi sinau basa Jawa"
➤ Jawab: (ꦲꦤꦏ꧀ꦏꦸꦮꦶꦱꦶꦤꦲꦸꦧꦱꦗꦮ)
3. PIDHATO
Sebutna kerangka (cengkorongan) nggawe teks pidhato kanthi urut!
➤ *Jawab:
Pambuka (salam, perkenalan)
Isi (materi pokok)
Panutup (kesimpulan, pangapura)*
4. PACELATHON
Gundhula ukara iki nganggo basa krama alus!
"Aku arep mangan sega"
➤ Jawab: ("Kula badhe nedha sekul")
5. AKSARA JAWA
Wacanen lan terangna artine ukara aksara Jawa iki!
ꦩꦸꦭꦾꦤꦺꦴꦤꦶꦔꦿꦗꦏꦼꦠꦺꦴꦤ꧀
➤ Jawab: ("Mulyane negara katon" = Kamulyan negara katon/katelah")
LATIHAN
Subscribe by Email
Follow Updates Articles from This Blog via Email
No Comments