CERKAK
Cerkak
cekakan saka tembung crita cekak. Cerkak yaiku crita gancaran kang ngandharake sarining
kadadean utawa lelakon saka wiwitan tekan pungkasan kanthi cekak. Cerkak mung
nyaritakake saperangan uripe paraga. Cerkak uga mung nyaritakake saparaga lan
sakadadean. Saperangan uripe paraga dicaritakake kebak pradondi/konflik,
kadadean kang nyenengake, utawa gawe sedhih kang angel dilalekake. Cerkak mujudake
karangan kang fiktif. Isi cerkak padhet lan ringkes, critane mung saikeplasan wae,
diwaca sepisan suwene 20-30 menit rampung.
Titikane
(ciri-ciri)
cerkak:
- Isine
cekak, amung sakeplasan wae (diwaca utawa dirungokake sapisan langsung tamat).
- Caritane
fiktif (karangan).
- Paragane
mung sethithik.
- Alur
mung tunggal/siji.
- Isine
ngemot pitutur, panyaruwe (kritik), piweling lan pasemon.
Swarga
Impen
Lukisan
Taj Mahal sing wis takwiwiti dhek Minggu kepungkur durung wae rampung Embuh iki, aku lagi
kena lara aras-arasen. Saben dina gaweyanku mung nongkrong turu, karo ndeleng
tivi
Pas
wayah sore, pas lagi wae rada sregep, nyandhak kanvas, e.. neng tivi ana gambar omah apik-apik
ngono kuwi, acara Rumah ldaman. Yen mripatku nyawang sing apik-apik ngono
kuwi, lali karo gawean. Apa maneh aku ndeleng tivi ing njero omahku iki.
"Omah kok apike ora ilok kaya ngono
kuwi, sing manggon apa ya manungsa?" grenengku. Lha piye, sing kaya ngono
kuwi aku durung tau weruh kok!
Omahe
gedhe-gedhe, apik lan katon kerlap. Ruwang tamune kaya panggo presiden
nampa tamu negara. Tenan! Kamar paturonane, jembar ngluwihi omahku sapekarangan. Lha piye, ing jero kamar ana
meja kursi lengkap, kamar mandi. Niku durung
kolam renange, banyune biru katon kinclong-kinclong.
"Kuwi
omahe sapa Mas Gondo?" pitakone Tanto bocah cilik tanggaku. Merga anggonku nyawang tivi,
aku nganti ora weruh yen ana bocah melu-melu nyawang gambar omah apik mau.
"Kuwi dudu omah, kuwi swarga,"
wangsulanku karo ngulu idu.
"Ana ngendi manggone?" sajake
Tanto durung ngerti karo wangsulanku.
"Embuh, wong aku durung tau
mrana!"
"Aku pengin mrana, Mas Gondo!"
"Lha
wong swarga kuwi panggonane wong-wong sing wis mati, sing ora duwe dosa!" aku njur
nerangke. Tanto mung plonga-plongo ngrungokake wangsulanku, embuh dheweke ngerti
opo ora.
Gara-gara
ndeleng acara Rumah ldaman, lukisan Taj Mahal tansah durung rampung, saben aku
nyawang fotone Taj Mahal kanggo model lukisanku angenku tekan ngendi-endi. Taj
Mahal endah banget, kaya swarga.
Nalika
bocah cilik Tanto teka maneh arep melu ndeleng tivi, dumadakan aku nemu idhe.
“Tan,
dolan wae yuk!" pangajakku.
"Nyang ngendi, Mas? Ancol"
bocah cilik kuwi seneng.
"Huuu... Ancol kurang sip,
panas-panas ngene!
"Lha nyang ngendi Iho?"
"Nyang
puncak wae, yuk! Neng kana kuwi kepenak banget, hawane adhem, kaya neng swarga."
Tanto
seneng banget, dheweke mlayu mulih. Aku dhewe salin kaos thok. Ora suwe
aku lan Tanto
wis melu dheseg-dhesegan dhempet-dhempetan karo mobil gilap ing ndalan kutha
Jakarta.
Tanto
takon wae, apa puncak isih adoh. Aku kudu ngguyu, jeneh tekan saka Kebon
Jeruk wae durung. Ya kaya ngene iki yen kepingin weruh swarga, kudu kangelan dhisik.
Kudu
sabar nunggu giliran liwat. Kok ana wae wong sing numpak mobil. Marahi ndalan kebak wae!
"Mas Gondo, apa swarga kuwi apik tenan? pitakone
Tanto mbuyarake esemku.
"Ya mesthi wae, ora ana
tandhingane, lah!" wangsulanku.
“Wong
apik, yen mati mesthi menyang swarga?" Tanto takon maneh.
"lya!" jawabku mantep.
"Kepingin apa wae klakon?"
"lya!"
"Pingin mangan enak terus,
klakon?"
"Mesthi!"
"Manggon nang omah apik kaya ning
tivi kae bisa?"
"Wis
ta, pokoke ora ana tandhingane. Neng kana kuwi sembarang wis cumepak, butuh apa wae ana. Ora
usah kangelan. Ora ana wong mlarat, ora ana wong kere!"
Mbok
menawa dheweke mbayangake saumpama ana swarga, ndah iya senenge. Karo mesam-mesem, Tanto
wiwit ngantuk, merem.
Puncak
isih adoh. Dalane isih rame, ngarep macet maneh. Kebangeten, saben dina kok macet wae.
Ngarepku ana mobil BMW sing sopire metu, nesu-nesu karo nuding-nuding sopir
liya sing sajake nyenggol bodi BMW-ne sing mulus. Kapokmu kapan, batinku. Mobil
apik kok dipek dhewe.
Sopir
BMW isih nesu karo nuding-nuding. Aku isih fokus nyawang nang dalan nalika dumadakan ana
cahya kumilat disusul swara gumlegar lan sopir sing nesu nesu mencelat, geni ing
ngendi-endi. Aku isih kelingan sakdurunge mobil sing taksetiri katut kedilat geni.
Bom.
Aku
ora mikir apa-apa kajaba mung kahanane Tanto sing takrungkebi. Embuh piye. Aku ora wani
melek. Anane mung rasa panas sing kliwat, lan aku ora duwe daya kanggo oncat.
"Mas Gondo, apa iki wis tekan?"
"Durung," wangsulanku alon.
"Mesthine iki rak dudu swarga?
Jarene swarga endah banget?"
"Dudu,
Tanto iki dudu swarga. Neng swarga ora ana wong sing nesu-nesu, tukaran, ora
ana bom!" Saka dhasare atiku, kanthi tulus aku ndonga supaya Tanto nemokake warga sing semesthine,
swarga sing diimpekake. Banjur peteng ndhedhet, ora ana swara.
Jakarta, Januari 2003
Kapethik saka "Trubus saka Pang Garing”
Pangubahan
sak perlune dening Refano Pradana
Unsur Intrinsik
A. Tema:
Swarga Dunya
B. Latar:
Latar Panggonan, Omah lan Ndhalan Kutha Jakarta
Lagi
wae rada sregep, nyandhak kanvas, e.. neng tivi ana gambar omah apik-apik ngono
kuwi, acara Rumah ldaman. Yen mripatku nyawang sing apik-apik ngono kuwi, lali karo
gawean. Opo maneh aku ndeleng tivi ing njero omahku iki...
Tanto
seneng banget, dheweke mlayu mulih. Aku dewe salin kaos thok. Ora suwe aku lan Tanto wis melu
dheseg-dhesegan dhempet-dhempetan karo mobil gilap ing ndalan kutha Jakarta.
C. Latar
wektu, Sore
Pas
wayah sore, pas lagi wae rada
sregep, nyandhak kanvas, e... neng tivi ana gambar omah apik-apik
ngono kuwi, acara Rumah ldaman. Yen mripatku nyawang sing apik-apik ngono
kuwi, lali karo gawean. Opo maneh aku ndeleng tivi ing njero omahku iki.
D. Latar
Suasana, Trenyuhake, Tegang
Sopir
BMW isih nesu karo nuding-nuding. Aku isih fokus nyawang nang dalane nalika dumadakan ana
cahya kumilat disusul swara gumlegar lan sopir sing nesu-nesu mencelat, geni
ing ngendi-endi. Aku isih kelingan sakdurunge mobil sing taksetiri katut kedilat
geni. Bom.
Aku
ora mikir apa-apa kajaba mung kahanane Tanto sing takrungkebi. Embuh piye. Aku ora wani
melek. Anane mung rasa panas sing kliwat, lan aku ora duwe daya kanggo oncat.
E. Paraga
lan watak:
1. Mas Gondho: Males, Gampang meri. Bisa
dibuktikake saka pethikan Cerkak kasebut:
Lagi
wae rada sregep, nyandhak kanvas, e...neng tivi ana gambar omah apik-apik ngono kuwi,
acara Rumah ldaman. Yen mripatku nyawang sing apik-apik ngono kuwi,
lali karo gawean. Opo maneh aku ndeleng tivi ing njero omahku iki..
2. Tanto:
Polos, gampang pracaya.
Bisa dibuktikake pethikan Cerkak iki:
"Kuwi dudu omah, kuwi swarga,"
wangsulanku karo ngulu idu.
"Ana ngendi manggone? sajake lanto
durung ngerti karo wangsulanku.
"Embuh, wong aku durung tau
mrana!"
"Aku pengin mrana, Mas Gondo!"
F. Alur:
Maju, nyeritakake kedadeyan pengalamane Mas Gondo
G. Pamawasing
Pangripta: Uwong ketelu sing perane kanggo pengamat.
Bisa dibuktikake saka penggalan Cerkak iki;
Gara-gara ndeleng acara
Rumah ldaman,
lukisan Taj Mahal tansah durung rampung, saben aku nyawang fotone Taj Mahal kanggo model
lukisanku angenku tekan ngendi-endi. Taj Mahal endah banget, kaya swarga.
H. Piwulang:
Dadi wong ojo gampang meri kudu duwe usaha
Bisa
dibuktikake saka penggalan Cerkak kasebut, lagi wae rada sregep, nyandhak kanvas, e.. neng tivi
ana gambar omah apik-apik ngono kuwi, acara Rumah Idaman. Yen mripatku
nyawang sing apik-apik ngono kuwi, lali karo gawean. Apa maneh aku ndeleng tivi
ing njero omahku iki.
"Omah
kok apike ora ilok kaya ngono kuwi, sing manggon apa ya manungsa? grenengku. Lha piye,
sing kaya ngono kuwi aku durung tau weruh kok!
I. Basa:
Basa cerkak kasebut kelebu ngoko lugu
Nilai Moral saka Cerkak "Swarga
Impen" Kapethik saka "Trubus Saka Pang Garing
1. Aja
gampang meri.
2. Dadi siswa kudu sregep
sinau.
3. Tatag
ngadhepi pepalang.
4. Wani
rekasa kanggo ngadhepi gegayuhan.
Bebasan kang ana sesambungane karo crita
cekak "Swarga Impen
1. Aja
Melik Nggendhong lali.
2. Rawe-rawe
rantas malang-malang putung.
3. Sapa
temen tinemu.
4. Jer basuki mawa beya.
Kapethik saking:
Kartika Basa VIII
